علت و درمان گرفتگی عصب مچ پا (سندروم تونل تارسال) چیست؟

سندروم تونل تارسال(TTC) یا گیرافتادگی عصب

مچ و کف پا ناحیه‌ای آسیب‌پذیر در بدن است. به این دلیل که از یک طرف تمام وزن بدن را تحمل می‌کند و از طرف دیگر در تماس با زمین است و در معرض آسیب‌های زیادی قرار می‌گیرد. یکی از این آسیب‌ها گیر افتادگی عصب مچ پا در تونل تارسال یا همان سندروم تونل تارسال است.

گیرافتادگی عصب مچ پا اختلالی نادر در مچ پا است که به دلیل تحریک و فشردگی عصب تیبیال در زمان عبور از تونل تارسال ایجاد می‌گردد. این عارضه موجب ایجاد درد و ناراحتی‌ در ناحیه مچ و کف پا شده و ممکن است راه رفتن فرد را دچار اختلال نماید. افرادی که کف پای صاف یا قوس بیش از اندازه کف پا دارند به شدت در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند. درمان گرفتگی عصب مچ پا، با تمرکز بر برداشتن فشار از روی عصب و کاهش درد قوس پا است.

تونل تارسال یک کانال در قسمت داخلی مچ و زیر قوزک داخلی است که یک سمت آن استخوان‌های تالوس و کالکانه و سمت دیگر آن بافت نواری نرمی به نام فلکسور رتیناکولوم قرار گرفته است. از داخل این کانال، اعصاب، رگ‌ها، شریان‌ها و تاندون‌هایی عبور می‌کنند. یکی از اعصاب مهمی که از این کانال می‌گذرد عصب تیبیال خلفی است. وقتی به هر علتی عصب تیبیال خلفی در داخل تونل تارس تحت فشار قرار گیرد ملتهب و متورم می‌شود و از آنجا که محیط داخل تونل، قابل اتساع نیست با تورم عصب و افزایش ضخامت آن، عصب درون کانال تارسال گیر خواهد کرد و با فشاری که به عصب وارد می‌شود عملکرد آن دچار اختلال شده و بیمار دچار درد، ناراحتی، گزگز و سوزش مچ یا کف پا یا از دست دادن حس در آن ناحیه می‌شود. علاوه بر این تنگ شدن فضای داخل تونل تارسال، باعث فشار آوردن به سیاهرگ‌ها، تاندون‌ها و رگ‌های خونی دیگر هم می‌شود که آسیب به هر کدام مشکلاتی برای پا به وجود می‌آورد.

علائم سندروم تونل تارسال بسیار شبیه به نشانه‌های آسیب‌های دیگری است که در کف پا به وجود می‌آید و در هر فردی متفاوت می‌باشد. در برخی افراد گیرافتادن عصب مچ پا، به صورت ناگهانی و در برخی دیگر به صورت تدریجی بروز می‌کند. به صورت  به همین دلیل قبل از معاینه، آزمایش و عکسبرداری نمی‌توان به طور قطعی گفت که فرد دچار این بیماری شده است. مثلا در بسیاری از موارد، سندرم تونل تارسال با خارپاشنه اشتباه گرفته می‌شود زیرا که در هر دو بیماری، درد پاشنه در قسمت داخلی وجود دارد. تنها تفاوت این دو بیماری با هم این است که در سندروم تونل تارسال کرختی و احساس گزگز وجود دارد که در عارضه خارپاشنه وجود ندارد. علائم و نشانه‌های دیگر سندورم تونل تارسال عبارتند از:

1. فردی که دچار سندروم تونل تارسال شده است، معمولا در کف پای خود دردی تیرکشنده به همراه سوزش و گزگز احساس می‌کند که از پاشنه شروع شده وگاهی حتی به انگشتان پا نیز می‌رسد. این درد با استراحت دادن به پا و کاهش فعالیت کمتر می‌شود.
2. بی حسی در کف پا و انگشتان پا
3. سرد شدن و گرم شدن ناگهانی پا
4. تورم و التهاب در اطراف قوزک پا
5. احساس خارش در مچ پا
6. عدم توانایی در ایستادن و حفظ تعادل بر روی پا به خاطر درد کف پا

گیر افتادن عصب کف پا می‌تواند علل متفاوتی داشته باشد اما افرادی که قبلا دچار مشکلات یا آسیب در ناحیه پا  مثل دررفتگی یا کشیدگی رباط‌ها و تاندون‌ها شده‌اند، بیشتر در معرض ابتلا به سندروم تونل تارسال هستند. علل دیگری که می‌تواند باعث بروز این بیماری شود عبارتند از:

1. بیماری‌ها: بیماری‌هایی مانند پوکی استخوان، آرتروز، صافی کف پا، قوس بیش از اندازه کف پا، خارپاشنه و... باعث ایجاد ضعف در عضلات و مفاصل شده و همچنین به تاندون‌ها، رباط‌ها و اعصاب آسیب وارد می‌کنند. علاوه بر این تومورها، کیست‌ها، بیماری‌های عروق خونی مثل واریس یا بیماری هایی که به اعصاب آسیب وارد می‌کنند مانند نوروپاتی دیابتی موجب بروز تورم و فشردگی در عصب و ابتلا به تونل تارسال می‌شوند.
2. آسیب‌ها: آسیب‌هایی مثل دررفتگی‌ها، پیچ خوردگی مچ پا، کشیدگی و رگ به رگ شدن مچ پا که بر اثر ضربه، فشار و سانحه اتفاق می‌افتد همگی موجب ایجاد درد و تورم در مچ و کف پا شده و احتمال فشردگی و گیر افتادن عصب را به وجود می‌آورد.
3. استفاده بیش از حد از پا: مثلا ایستادن، راه رفتن و دویدن‌های زیاد یا انجام ورزش‌های سنگین به پا فشار می‌آورند.
4. کفش‌های نامناسب: کفش‌های پاشنه بلند یا کفش‌های کاملا تخت، کفش‌های تنگ یا گشاد باعث ایجاد فشار بر تاندون‌ها، رباط‌ها و عصب‌های پا و آسیب به مچ پا می‌شوند. بانوان تمایل زیادی به استفاده از کفش‌های پاشنه بلند دارند که همین امر احتمال ابتلا به سندروم تونل تارسال را در آنها افزایش می‌دهد. استفاده از کفش طبی زنانه یکی از راه های جلوگیری از ابتلا به این بیماری است. در ابتدای مقاله به تفاوت میان درد خارپاشنه و سندروم تونل تارسال اشاره شد اما از آنجاییکه هدف کاهش درد در این ناحیه هست استفاده از یک دمپایی طبی مخصوص خارپاشنه یا کفش طبی خار پاشنه می تواند درد در این ناحیه را تا حد زیادی کاهش دهد.
5. بدشکلی یا ناهنجاری پا، اختلالات واکنشی سیستم سمپاتیک و همچنین اضافه وزن از عوامل دیگری هستند که باعث ایجاد فشار بر روی پا و فشرده شدن اعصاب کف پا می‌شوند.

متخصص ارتوپد بعد از معاینه پای بیمار و بررسی سوابق بیماری‌های فرد با استفاده از آزمایشات مختلف مانند اشعه ایکس، تصویربرداری مغناطیسی(MRI)، نوار عصب و عضله (EMG)، سونوگرافی یا سی تی اسکن می‌تواند علل ایجاد آسیب، شدت فشردگی و آسیب وارد شده به عصب تیبیال و نوع آن را بطور کامل و دقیق مشخص کند.

با توجه به علت ایجاد سندروم تارسال، درمانی که برای آن استفاده می‌شود نیز متفاوت خواهد  بود. اما به طور کلی درمان‌های اولیه برای کاهش درد و عوارض ناشی از بیماری‌ به کار می‌روند و پس از انجام آزمایشات، بنا به تشخیص پزشک یک روش‌ درمانی برای شما تجویز خواهد شد. که در اینجا چند نمونه از این درمان‌های گرفتگی عصب مچ پا را معرفی خواهیم کرد:

1. درمان‌های اولیه

درمان‌های اولیه گرفتگی عصب کف پا در واقع مراقبت‌هایی محسوب می‌شوند که در کنار درمان اصلی تا حدی به کاهش درد و تورم پای بیمار و همچنین بهبود موقت کمک می‌کنند و می‌توانند موارد زیر را شامل شوند:

الف- کمپرس سرد: قرار دادن یخ و کمپرس های سرد روش موثری است که موجب کاهش تورم و التهاب می‌شود. البته باید توجه داشته باشید که یخ را مستقیما روی پای آسیب‌دیده قرار ندهید بلکه آن را درون حوله یا کیسه‌های مخصوص یخ گذاشته و چند مرتبه در روز بر روی ناحیه آسیب دیده قرار دهید.

ب- استراحت: کاهش فعالیت‌های ورزشی، پرهیز از ایستادن و راه رفتن‌های طولانی و در کل استراحت کردن، باعث بهبود وضعیت پا و کاهش درد و تورم کف پا می‌شود.

ج- مصرف دارو: مصرف داروهای ضد درد و ضد التهاب همچنین داروهایی که باعث از بین رفتن خشکی و گرفتگی عضلات می‌شود موجب تسکین دردهای عضلانی و  بهبود وضعیت درد و تورم پا می‌شود.

د- ماساژ درمانی: یکی دیگر از روش‌های خانگی برای کاهش درد، ماساژ ناحیه آسیب دیده با پمادهای ضد درد، روغن‌های گیاهی است. این روش باعث بهبود وضعیت پا و کاهش درد و ناراحتی ایجاد شده درمفاصل و عضلات می‌شود.

2. فیزیوتراپی

فیزیوتراپی و توانبخشی جزو درمان‌های مفید و موثربه شمار می‌رود که علاوه بر بهبود ناحیه آسیب دیده، می‌تواند از ورود آسیب‌های جدی‌تر به آن ناحیه جلوگیری کند. در این روش فیزیوتراپیست با توجه به وضعیت پای آسیب دیده و شدت بیماری، تمرین‌ها و ورزش‌هایی را تجویز می‌کند که می‌تواند به بهبود وضعیت درد پا و درمان سندروم تونل تارسال کمک کند.

3. مگنت تراپی

مگنت تراپی یا همان مغناطیس درمانی روشی است که در آن با ایجاد میدان مغناطیسی در بدن گردش خون را افزایش داده و از این طریق باعث کاهش درد، تورم و التهاب می‌شوند. این روش از موثرترین درمان‌ها برای آسیب‌های عصب تیبیال و گیرافتادن آن در تونل تارسال می‌باشد.

4. شاک ویو تراپی

در شاک ویو تراپی امواج  صوتی را به گونه‌ای وارد بدن می‌کنند که ناحیه آسیب دیده با یک شوک مواجه شود. این کار موجب تحریک و ترمیم بافت‌ و عصب آسیب‌دیده و کاهش تورم و درد ناشی از آن می‌شود.

5. اوزون تراپی

اوزون تراپی به شکل های مختلف صورت می گیرد و تزریق اوزون به ناحیه آسیب دیده، موجب افزایش سرعت روند بهبود عصب تیبیال شده و به کاهش التهاب و درد پا کمک می کند.

6. لیزردرمانی

تاباندن نور اشعه لیزر بر روی ناحیه آسیب دیده پا، موجب تحریک و ترمیم بافت ها و عصب تیبیال شده و به بهبود سریع تر پا کمک می‌کند.

7. استفاده از ابزارهای درمانی

استفاده از باندهای کشی برای بستن پا، کش‌های طبی برای تقویت عضلات کف پا، ارتزها، کفش‌های طبی و کفی‌های طبی موجب قرارگرفتن پا در حالت مناسب، بهبود وضعیت پا و جلوگیری از بروز آسیب‌های جدی‌تر می‌شود.

      8. طب سوزنی

در طب سوزنی، نقاط مد نظر در محل گیرافتادگی عصب پا جهت ورود سوزن تحریک و سپس سوزن‌های ریزی به آرامی وارد و بین بازه زمانی 5 تا 30 دقیقه در منطقه آسیب دیده قرار می‌گیرند.

      9. کایروپراکتیک

کایروپراکتک یک روشی درمانی شامل دوره‌ای تقویتی، با کمک گرفتن از دستان جهت تشخیص و درمان سندرم تونل تارسال است.

     10. جراحی

در صورتیکه درد ناشی از سندروم تونل تارسال با درمان‌های اولیه و ثانویه بهبود پیدا نکرد، ممکن است پزشک روش جراحی را توصیه نماید. در این جراحی عصب گیر افتاده در تونل تارسال آزاد می‌شود و فشاری که بر روی آن بود برداشته می‌شود. در اغلب موارد این عمل باعث بهبود وضعیت بیمار و از بین رفتن درد و تورم ناشی از بیماری می‌شود.  

برای جلوگیری از ابتلا به چنین عارضه‌ای باید به موارد زیر توجه کنید:

1. 1. تا جایی که امکان دارد از راه رفتن و ایستادن‌های طولانی اجتناب کنید. در بین انجام فعالیت‌های روزانه چند دقیقه‌ای دراز بکشید و پاهای خود را بالاتر از سطح بدن قرار دهید.
   2.  از انجام حرکات تکراری و ورزش‌های سنگین که فشار زیادی به پای شما وارد می‌کند خودداری کنید.
   3. از آنجاییکه آقایان مدت زمان زیادی را در محیط کار بر روی پای خود می‌ایستند بهتر است همیشه از کفش‌ طبی مردانه استفاده کنند تا پا در وضعیت استاندارد قرار گیرد و از آسیب دیدن آن جلوگیری شود علاوه بر این  برای ورزش کردن می‌توانند از کفش ورزشی مردانه استاندارد استفاده کنند.
   4. به مدت طولانی پاهای خود را در یک حالت و یا بر روی یکدیگر قرار ندهید.
   5. هر روز چند دقیقه را به انجام نرمش و ورزش های سبک اختصاص دهید تا عضلات پاهایتان تقویت شود.
   6. از آنجاییکه بانوان مدت زمان زیادی را برای انجام کارهای منزل بر روی پا می‌ایستند استفاده از دمپایی طبی زنانه  احتمال آسیب رسیدن به پا را کاهش می‌دهد.

سخن پایانی

سندروم تونل تارسال اختلالی است که در آن عصب تیبیال درون کانال تارسال که در ناحیه مچ پا قرار گرفته گیر می‌افتد و باعث ایجاد تورم و التهاب در این عصب و رگ‎‌ها، اعصاب و تاندون‌های اطراف آن می‌شود. در صورتیکه این عارضه به موقع تشخیص داده شود به سادگی قابل درمان است اما در صورتیکه میزان آسیب دیدگی زیاد باشد ممکن است نیاز به جراحی وجود داشته باشد. مراقبت همیشگی از پاها ما را از ابتلا به این بیماری‌ها و تحمل درد و رنج ناشی از عوارض آن در امان نگه می‌دارد.

منبع:

hopkinsmedicine/tarsal tunnel