نوروپاتی دیابتی چیست؟ علائم و روش‌های درمان
نوروپاتی دیابتی(Diabetic neuropathy)، یکی از شایع‌ترین و جدی‌ترین عوارض دیابت 1 و 2 است. دیابت یا قند خون بالا، عارضه‌ای است که موجب آسیب به بسیاری از بافت‌ها و بخش‌های بدن می‌شود. یکی از این بخش‌ها، سیستم دستگاه عصبی است. حدود نیمی از مبتلایان به دیابت، درجه‌ای از آسیب به اعصاب را تجربه می‌کنند. نوروپاتی دیابتی در واقع اختلال در سیستم دستگاه عصبی است که بر اثر دیابت و کنترل نکردن قند خون بروز می‌کند. این اختلال مشکلات گوناگونی را برای بیمار به وجود می‌آورد که آسیب دیدن اعصاب دست‌ها و پاها مهم‌ترین بخش از این مشکل محسوب می‌شود. دلیل این امر آن است که دیابت باعث تخریب رگ‌ها می‌شود. وقتی این تخریب در رگ‌هایی اتفاق بیافتد که مسئول رساندن مواد غذایی مورد نیاز به اعصاب هستند، باعث می‌شود که تغذیه و اکسیژن رسانی به عصب به خوبی انجام نشود و در نتیجه عصب دچار مشکل شده و عملکرد آن اندام‌ها دچار اختلال شود.
در نوروپاتی دیابتی با توجه به اعصابی که آسیب می‌بینند گستره مشکلات از درد و بی حسی در پا تا مشکلات دستگاه گوارش، دستگاه ادراری، رگ های خونی و قلب متفاوت می‌باشد اما عموما پاها اولین اندام‌هایی هستند که در معرض آسیب قرار می‌گیرند. به علاوه برخی از افراد علائم خفیفی از این مشکلات را تجربه می‌کنند اما ممکن است سطح مشکلات برای برخی دیگر دردناک و ناتوان کننده باشد. نوروپاتی دیابتی به تدریج و با علائمی همچون بی‌حسی دست و پا بروز می‌کند و از آنجاییکه بی‌حسی دست و پا با علائم بیماری‌های دیگر مشابه است، افراد دیابتی با مشاهده علائم ذکر شده باید هرچه سریع‌تر برای تشخیص نوروپاتی دیابتی به پزشک متخصص غدد مراجعه کنند.
اگر میزان قند خون خود را کنترل نمایید و شیوه زندگی سالم را پیش بگیرید، می‌توانید از آسیب عصبی جلوگیری کنید یا آن را به تاخیر بیاندازید. با این وجود درد صورت ابتلا، راهکارهایی وجود دارند که می‌توانند در درمان نوروپاتی دیابتی کمک کننده باشند و در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
فهرست مطالب
علل ايجاد نوروپاتي ديابتي چيست؟
چگونه نوروپاتی دیابتی را تشخیص دهیم؟
آیا نوروپاتی دیابتی درمانی دارد؟
دليل اهميت مراقبت از پاها در مبتلايان به نوروپاتي ديابتي چيست؟
علل ايجاد نوروپاتي ديابتي چيست؟
علل اصلی که در ايجاد نوروپاتي ديابتي مؤثرند قندخون و فشارخون بالا است. این عوامل باعث از بين رفتن رگهای خونی و تخريب اعصاب ميشود و روی بعضی فعاليتهای شيميايی اعصاب تاثیرگذار هستند.
علائم نوروپاتی دیابتی کدامند؟
علائم نوروپاتي ديابتی در افراد مختلف متفاوت است. برخی افراد هيچگونه علامتي ندارند در حالي كه بعضي ديگر علائم ناراحت کننده و ناتوان‌کننده‌ای دارند. نوروپاتي ممكن است در عده‌ای باعث احساس درد و در عده‌ای ديگر موجب بی‌حسی در اندام‌ها شود. اما در اغلب مواقع با احساس مور مور شدن یا سوزن سوزن شدن پاها در اندام‌ها خود را نشان می‌دهد و در نهایت به بی‌حسی پاها منجر می‌شود. به طوری که اگر به پای فرد ضربه یا آسیبی وارد شود متوجه آن نخواهد شد. این وضعیت در پا را مشکل پای دیابتی می‌گویند.
بیشتر بدانید: 11 روش درمان گزگز پا + علت و درمان آن
علائم زیر نیز می‌تواند نشانه آسیب به اعصاب محیطی در افراد دیابتی باشد:
* حساسیت بیش از حد در اندام‌ها
* احساس درد و سوزش در اندام‌ها خصوصا پاها
* احساس گرما یا سرمای بیش از حد در پاها
* بی حس شدن پاها در هنگام راه رفتن یا عدم احساس درد در صورت بروز زخم یا تاول
* ضعف در عضلات دست و پاها
* عدم تعادل هنگام ایستادن و راه رفتن
* بهبود نیافتن زخم‌ها
بیشتر این علائم مانند درد و سوزش پاها در شب بیشتر می‌شود و هرچند در صورت درمان، درد بهبود پیدا می‌کند اما احساس سردی و حس نکردن در پاها به طور مزمن باقی می‌ماند.
چگونه نوروپاتی دیابتی را تشخیص دهیم؟
زمانی که فرد دیابتی با این علائم به پزشک مراجعه می‌کند، پزشک پای فرد را معاینه می‌کند و پوست پا، عضلات، نبض و دمای پا را بررسی می‌کند و در صورت نیاز، برای بررسی احتمال آسیب به اعصاب محیطی، نوار عضله (EMG) را از فرد می‌گیرد تا میزان هماهنگی و همکاری عصب و عضله را بررسی نماید. تست سرعت هدایت عصبی نیز آزمایش دیگری برای تشخیص نوروپاتی دیابتی است که با اندازه‌گیری سرعت انتقال پیام‌های عصبی، سلامت عصب‌ها را بررسی می‌کند. نتایج این آزمایش‌ها نشان می‌دهند که اعصاب تا چه حد آسیب دیده‌اند.
حدود 60 درصد افراد دیابتی نوعی از نوروپاتی را دارند اما ممکن است تا سالها علامت آن را نشان نمی‌دهند و فقط در تست نوار عصب و عضله به آن پی می‌برند.
آیا نوروپاتی دیابتی درمانی دارد؟
اعصابی که آسیب می‌بینند قابل ترمیم یا جایگزینی نیستند اما راه‌هایی وجود دارد که می‌توان از آسیب بیشتر به این اعصاب و اندام‌ها جلوگیری کرد و درد خود را کاهش داد.
-
کنترل قند خون
اصلی‌ترین کاری که باید برای کنترل و درمان نوروپاتی دیابتی انجام دهید این است که قند خون خود را کنترل کنید تا آسیب پیشرفت نکند و از بروز عوارض بعدی جلوگیری شود. ممکن است پزشک رژیم‌های غذایی، ورزش و دارو را برای کاهش قند خون به شما پیشنهاد کند. در مواردی که قرص‌ها نمی توانند قند خون را به خوبی کنترل کنند، تزریق انسولین معمولا مفید واقع می‌شود.
-
فیزیوتراپی
برخی از تمرینات فیزیوتراپی می‌توانند به درمان نوروپاتی دیابتی کمک کنند. از یک متخصص فیزیوتراپ حرفه‌ای که نسبت به نوروپاتی دیابتی آگاهی کافی دارد کمک بگیرید و با استفاده از تمرینات کم فشار، درد خود را تسکین داده و عملکرد اندام‌ها را بهبود بخشید. به علاوه فیزیوتراپی می‌تواند باعث تقویت عضلات و بهبود وضعیت تعادل شود. البته توجه داشته باشید که فیزیوتراپی و ماساژ پا می‌تواند درد عصبی را تسکین دهد اما آن را درمان نمی‌کند.
-
استفاده از داروها و پمادهای مسکن
برای تسکین دردهای عصبی می‌توانید از داروهای مسکن مانند استامینوفن یا ایبوپروفن شب‌ها قبل از خواب استفاده کنید. از آنجا که آسیب به سیستم دستگاه عصبی ممکن است با افسردگی همراه باشد، قرص‌هایی که برای درمان افسردگی استفاده می‌شوند، برای درمان نوروپاتی دیابتی هم به کار می‌روند و اثرات مفیدی در بهبود کیفیت خواب نیز دارند. پمادهایی مانند کپسایسین هم در تسکین درد دست‌ها و پاها بسیار موثر است. کپسایسین دارویی حاوی عنصر فعال فلفل داغ است که می‌تواند سیگنال‌های درد را مسدود کند. اگر چه این کرم در برخی افراد حساسیت پوستی ایجاد می‌کند و ممکن است شما را نسبت به خورشید حساس‌تر کند اما برای کسانی که درد عصبی دیابتی زیادی دارند می‌تواند به‌طور موقت درد را از بین ببرد. برای پیشگیری از عوارض احتمالی این کرم قبل از مصرف آن با پزشک مشورت کنید.
-
استفاده از کفش‌ها طبی پنجه پهن
از آنجاییکه افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی پاهای حساسی دارند بنابراین استفاده از کفش طبی زنانه پنجه پهن یا صندل طبی که فضای بیشتری برای پا ایجاد می‌کنند می‌تواند در پیشگیری و درمان نوروپاتی دیابتی مفید باشند. صندل دیابتی به دلیل رویه نرم و قابل انعطاف برای افرادیکه به زخم دیابتی مبتلا هستند مناسب می باشد.
برای مشاهده و خرید انواع کفش دیابتی کلیک کنید.
-
استفاده از بریس یا اسپیلنت
ممکن است پزشک، بریس‌ها یا اسپیلنت‌هایی را برای حفظ تعادل و حالت مناسب بدن به شما توصیه نماید. این ابزارهای مراقبتی پا مانع از زمین خوردن شما و آسیب به اندام‌ها می‌شوند. اسپلینت‌ها اغلب در درمان مونونوروپاتی‌های فشرده مانند سندرم تونل کارپ استفاده می‌شود.
-
لیزردرمانی و شاک ویوتراپی
لیزردرمانی گردش خون را در بافت‌ها و نقاط آسیب دیده افزایش می‌دهد. زمانیکه مواد غذایی و اکسیژن کافی از طریق خون به این بافت‌ها برسد باعث تسریع، ترمیم و بهبود عملکرد آنها می‌شود و در نتیجه درد و ناراحتی عصبی کاهش می‌یابد. این روش برای رفع سایر علائم نوروپاتی دیابتی از جمله التهاب و بهبود زخم نیز استفاده می شود.
امواج شاک ویو نیز با همین مکانیسم اثر و با تحریک سوخت و ساز، باعث افزایش خون‌رسانی به بافت‌های آسیب دیده و بازسازی و تقویت آنها می‌شود.
عوارض نوروپاتی دیابتی چیست؟
عوارض عصبی دیابت و نوروپاتی دیابتی می‌تواند شامل برخی مشکلات خطرناک از مشکلات قلبی و تغییر در ضربان قلب تا اختلالات بینایی و ایجاد عوفنت‌های شدید منجر به قطع عضو متغیر باشد. برخی از عوارض نوروپاتی دیابتی عبارتند از:
* قطع عضو: ایجاد زخم، عدم بهبود و در نهایت ایجاد عفونت می‌تواند منجر به قطع عضو در افراد دیابتی شود.
* آسیب مفصلی: آسیب عصبی ناشی از دیابت می‌تواند باعث تورم، بی حسی و تغییر شکل مفاصل گردد.
* عوارض ناشی از کاهش قند خون: لرزش، افزایش ضربان قلب از جمله عوارض ناشی از کاهش قند خون افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی است.
* تغییر فشار خون: عدم توانایی در کنترل فشار خون و کاهش ناگهانی قند خون، در اثر آسیب به اعصاب کنترل کننده فشار خون اتفاق می‌افتد.
* افزایش تعریق: عدم توانایی تنظیم دمای بدن با دمای محیط و افزایش تعریق در هنگام غذاخوردن و فعالیت‌های سبک، می‌تواند باعث آسیب به اعصاب کنترل کننده عروق بدن شود.
دليل اهميت مراقبت از پاها در مبتلايان به نوروپاتي ديابتي چيست؟
آسیب عصبی دیابتی مشکلات زیادی را برای دست‌ها و خصوصا پاها به وجود می‌آورد. به همین دلیل بسیار مهم است که افراد ديابتي مراقبت ويژهاي از پاهاي خود انجام دهند. حتی زمانی که درد ندارند. زیرا پیشگیری از ایجاد درد بهتر از درمان آن است. مشكلات عروقي و عصبي در ديابت مي‌تواند سبب ايجاد زخم پا شود که در صورت عدم رسیدگی ممکن است قطع عضو را در پی داشته باشد. بنابراین برای حفظ سلامتی این اندام‌ها لازم است به نکات زیر توجه کنید:
- برای مراقبت بهتر از پاهای خود، حتی اگر احساس درد نمی‌کنید، هر روز پاها را از نظر وجود هرگونه بریدگی، زخم، تورم، ترک پا و سایر مشکلات بررسی کنید. هر گونه آلودگی و عفونت می‌تواند منجر به عوارض جبران ناپذیری مانند از دست دادن عضو شود.
- هر روز پاها را با آب گرم بشویید و آنها را خشک‌کنید. سپس از یک کرم مرطوب کننده برای جلوگیری از خشکی و ترک پا و حفظ رطوبت آن استفاده کنید. توجه داشته باشید که مرطوب کننده را بین انگشتان پا نزنید.
- آقایان بهتر است از کفش‌های طبی مردانه استاندارد که راحت و انعطاف‌پذیر هستند استفاده کنند تا فضای کافی برای حرکت پا درون کفش برای آنها فراهم شود.
- در داخل کفش‌های خود از کفی طبی مخصوص پاهای دیابتی استفاده کنید تا مانع از عرق کردن پا و رشد هر گونه قارچ و باکتری در پاهای خود شوید.
برای مشاهده و خرید کفی دیابتی کلیک کنید
- از آنجاییکه بانوان در منزل بیشتر راه می‌روند بهتر است هنگام راه رفتن و فعالیت در منزل از دمپایی طبی زنانه یا صندل طبی زنانه استفاده کنید تا از بروز هر گونه آسیب به پای خود جلوگیری کنید.
- افرادی که دچار نوروپاتی دیابتی در اندام‌های انتهایی می‌شوند ممکن است در اثر ضربه پایشان زخم شود ولی اصلا متوجه این مشکل نشوند. بنابراین لازم است همیشه پای خود را با جوراب‌های مخصوص پای دیابتی بپوشانید تا از آنها محافظت کرده و از صدمه به آنها جلوگیری شود.
- ناخن‌های خود را به طور مرتب کوتاه نمایید اما توجه داشته باشید که ناخن‌ها را از ته نگیرید زیرا ممکن است ناخن‌ها خصوصا ناخن پا در گوشت فرو روند و باعث عفونت و التهاب شوند.
بیشتر بدانید: چگونه ناخن‌ها در گوشت فرو می‌روند؟
سخن پایانی
نوروپاتي دیابتی آسیب به سیستم دستگاه عصبی به دلیل افزایش قند خون در افراد دیابتی است. هرچند که این عارضه در بيماران ديابتي يك مشكل شايع است، اما اغلب بيماران نسبت به پیشگیری و درمان آن آگاهی کافی ندارند. پاها اولین اندام‌هایی هستند که در معرض آسیب قرار می‌گیرند. به همین دلیل افراد دیابتی فارغ از اینکه درد دارند یا ندارند همیشه باید از پاهای خود مراقبت کنند و در کنار معاینات دوره‌ای، استفاده از کفش‌های طبی، دمپایی و صندل مناسب و جوراب‌های مخصوص را فراموش نکنند.
منبع:
چه مواد غذایی برای افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی مضر است؟
پاسخ: از آنجاییکه مقادیر بالای قند خون می تواند به آسیب عصبی در نوروپاتی محیطی کمک کند ، بیماران مبتلا به نوروپاتی دیابتی باید از غذاهایی مانند آب نبات ، بستنی ، نوشابه ، آب میوه و شیرینی جات پرهیز کنند.