رها حسینی
پاها یکی از اعضای مهم و پر تحرک بدن به شمار میروند و در کیفیت زندگی انسان نقش تعیینکنندهای دارند. اما این اعضای مهم در طول زندگی به دلایل مختلفی ممکن است دچار آسیب شوند. گاهی آسیبهای ایجاد شده به صورت وراثتی و مادرزادی است، گاهی بعد از انجام فعالیت های ورزشی و یا طی سوانح مختلف و گاهی نیز بر اثر بیتوجهی و عدم مراقبت از پاها به وجود میآیند
پای پرانتزی یا ژنوواروم عارضهای است که در آن، زانوها خمیده شده و به سمت خارج متمایل میشوند. در این حالت مچ پا به هم متصل هستند اما زانوها از هم فاصله دار میشوند و شکلی شبیه به پرانتز پیدا میکنند. علت ایجاد چنین وضعیتی طیف وسیعی از عوامل از قبیل علل وراثتی تا سوانح را شامل میشوند که در ادامه به آنها اشاره میکنیم و روشهای تشخیص و درمان را ارائه خواهیم داد.
نکته جالب توجه اینجاست که تقریبا همه نوزادان با پای پرانتزی به دنیا میآیند. اگر دقت کرده باشید در هنگام تولد، کف پاهای نوزاد به طرف یکدیگر بوده و استخوانهای پا به سمت خارج قوس دارند. اما با رشد کودک مفصل زانوها به هم نزدیک تر شده و پاها حالتی صاف و کف پا به سمت پایین قرار میگیرد تا فرد بتواند به راحتی راه برود. در صورتی که این روند به درستی طی نشود عدم تعادل و ناهماهنگی در پاها ایجاد میشود و درد و ناراحتی در زانو، مچ یا ران به وجود میآید.
خمیده شدن زانو یا پای پرانتزی به دلایل مختلفی ایجاد میشود که ممکن است از دوران نوزادی تا بزرگسالی بروز نماید. این دلایل عبارتند از:
بیشتر بدانیم: پیچ خوردن مچ پا چه عللی دارد و چگونه درمان میشود؟
10. کمبود ویتامین D: در صورتی که کودک به کمبود ویتامین D مبتلا باشد استخوانهای پا استحکام لازم را نخواهند داشت و این امر باعث میشود که پاهای آنها پرانتزی شود.
11. مسمومیت با سرب و فلوراید
پای پرانتزی موجب بروز اختلال در حرکت و فعالیت و همچنین بد شکلی ظاهری بدن میشود. علائم و نشانه های پای پرانتزی میتواند موارد زیر را شامل شود:
بطور طبیعی میزان انحراف زانو 5 تا 7 درجه است و انحراف بیشتر از آن پای پرانتزی در نظر گرفته میشود. معمولا برای تشخیص پرانتزی شدن پاها پزشک معاینه جسمانی انجام میدهد. سپس با انجام عکسبرداری توسط اشعه ایکس یا ام آر آی، وضعیت پا، میزان آسیب دیدگی استخوانها و بافتها را تعیین میکند. انجام آزمایش خون نیز میتواند وجود عوامل دیگری از قبیل نرمی استخوان یا سایر اختلالات پزشکی که باعث پرانتزی شدن پاها میشوند را مشخص نماید. از آنجاییکه این عارضه در صورت عدم درمان با گذر زمان بدتر میشود و میتواند عوارض زیادی را برای فرد به وجود آورد و باعث درگیر شدن کف پا، مچ پاها، زانوها و لگن شده پس تشخیص به موقع و زودهنگام بسیار اهمیت دارد زیرا امکان اصلاح هرچه سریع تر پاها وجود دارد.
با توجه به علت ایجاد پای پرانتزی و درجات شدت آن، راههای مختلف و درمانهای متنوعی وجود دارد که در اینجا به چند مورد اشاره میکنیم:
درمانهای اولیه زانوی پرانتزی روشهای سادهای هستند که به تنهایی نمی توانند موجب بهبود قطعی فرد شود. این راهکارها فقط به طور موقت درد و ناراحتی را کم میکنند و در کنار روشهای دیگر مثل فیزیوتراپی، ورزش یا جراحی مفید و لازم می باشند. این درمانها عبارتند از:
1- استفاده از کمپرس های سرد و گرم به منظور کاهش ورم و درد
2- استفاده از زانو بند طبی به منظور کاهش درد، جلوگیری از ضربه و فشار بر روی زانو
برای مشاهده و خرید انواع زانو بند طبی کلیک کنید
3- استفاده از داروها و قرص های ضد درد، ضد التهاب و همچنین مکملهای ویتامین
4- استراحت دادن به پا
5- ماساژ پا به منظور کاهش درد و ورم
6- کاهش وزن
7- درمان بیماریهای زمینهای
بیشتر بدانیم: آموزش ماساژ پا
تمریناتی که توسط فیزیوتراپیست برای درمان این عارضه پیشنهاد میشوند شامل حرکات کششی و تقویتی زانو و پا می باشند. انجام منظم این تمرینات به کاهش خمیدگی زانو، کاهش درد و تورم، افزایش انعطاف پذیری و تقویت عضلات کمک می کنند.
برای بهبود وضعیت پرانتزی بودن پاها یکی از روشهای موثر، تکنیکهای توانبخشی و فیزیوتراپی است. این تکنیکها با توجه به نوع و شدت آسیب، توسط فیزیوتراپیست انجام میگیرد و برای قبل و بعد از جراحی بسیار مفید است و موجب تسریع بهبود فرد خواهد شد. برخی از تکنیکهایی که فیزیوتراپیست برای درمان این عارضه به کار میگیرد میتواند شامل موارد زیر باشد:
الف- اوزون درمانی: در این روش با افزایش گردش خون و تحریک و ترمیم بافت آسیب دیده خمیدگی پاها و درد ناشی از آن را کاهش میدهند.
ب- اولتراسوند تراپی: این روش با استفاده از امواج فراصوت میتواند موجب بهبود و ترمیم بافتها و کاهش درد و تورم زانو و بهبود وضعیت پای پرانتزی شود
گاهی برای اصلاح وضعیت خمیدگی پاها یا ثابت نگه داشتن مفصل زانو و جلوگیری از بروز ضربه و فشار پزشک زانو یا کل پاها را در آتل یا گچ قرار میدهد.
اگر بعد از سن 4سالگی، ناهنجاری زانو و پای کودک همچنان شدید باشد و با توجه به معاینات و تشخیص پزشک، این ناهنجاری با ورزش، فیزیوتراپی یا استفاده از بریس حل نمیشود، جراحی برای جلوگیری از آسیبهای بعدی و کاهش درد و اصلاح فرم زانو توصیه میشود. در جراحی پای پرانتزی، استخوان زانو را به طور دقیق و کنترل شده برش داده و میشکنند، سپس آن را در زاویه مناسب و صحیح خود قرار میدهند و بعد از آن برای ثابت نگه داشتن و جوش خوردن آن پاها را گچ یا آتل میبندند.
ترمیم استخوان جراحی شده معمولا ۳ تا ۶ ماه طول میکشد. بعد از جراحی با انجام مراقبتهای لازم، تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی فرد میتواند مجددا به فعالیتهای خود ادامه دهد. البته این دوران بهبودی برای کودکان خیلی کوتاه تر است.
معمولا وقتی افراد در سنین بزرگسالی دچار عارضه پای پرانتزی میشوند پزشک با توجه به علت بروز این عارضه، استفاده از لیزر را به آنها پیشنهاد میکند. در این روش اشعه لیزر را به ناحیه آسیب دیده میتابانند این اشعه با نفوذ در بافتها باعث تحریک و ترمیم آنها شده و از تشدید عارضه پای پرانتزی جلوگیری می کند. این روش بهترین و موثرترین روش برای درمان پای پرانتزی در بزرگسالان می باشد.
هر چند روش خاصی برای پیشگیری قطعی از این عارضه وجود ندارد اما با انجام مراقبت ها و رعایت نکات روتین و ساده میتوان تا حد زیادی از مبتلا شدن به این عارضه جلوگیری کرد و یا در صورت ابتلا از تشدید آن جلوگیری نمود:
1- استفاده از کفشهای طبی و کفشهای ورزشی مناسب در هنگام پیادهروی و ورزش
2- اصلاح نحوه نشستن خصوصا در کودکان و جلوگیری از نشستن دبلیو شکل در آنها
3- استفاده از کفیهای طبی و ضربهگیر در کفش
4- مصرف مواد غذایی ویتامین دار و مفید از جمله ماهی، میوه و سبزیجات جهت استحکام و تقویت استخوانها
5- انجام مداوم ورزش های مناسب کششی جهت تقویت عضلات پاها
6- مراقبت از پاها و جلوگیری از وارد شدن فشار و ضربه به پا در طی فعالیتهای روزانه و فعالیت های ورزشی
7- فشار آوردن به لبه داخلی پا در هنگام راه رفتن و یا ایستادن
8- مصرف مکملهای کلسیم و ویتامین
9- استفاده از رژیم غذایی مناسب و حفظ وزن در محدوده نرمال
10- جذب ویتامین D با قرار گرفتن در زیر نور آفتاب و مصرف مکملهای آن
سخن پایانی
پای پرانتزی عارضهای است که ممکن است از کودکی به علل مختلف ایجاد شود و در بزرگسالی فرد را دچار آسیبهای زیادی مانند آرتروز زودهنگام یا اختلال در نحوه راه رفتن و دردهای کمر، مچ یا زانو نماید. اگر تشخیص این عارضه در همان مراحل اولیه انجام گیرد و اقدامات درمانی هر چه زودتر آغاز شود روند بهبودی راحتتر و سریعتر خواهد بود.
منبع: