آسیب‌د‌یدگی کف پا یا شکستگی لیسفرانک + درمان و راه پیشگیری

شکستگی لیسفرانک (Lisfranc fracture) در ناحیه‌ای از پا اتفاق می‌افتد که آن را میدفوت می‌نامند. میدفوت قسمتی از پا است که بین پاشنه، مچ پا و استخوان‌های کف پا قرار گرفته است. در این محل دسته‌ای از استخوان‌های کوچک وجود دارند که به وسیله رباط‌ها در عرض و کف پا نگه داشته می‌شوند. میدفوت، قسمت مرکزی و اصلی قوس پا، در حین راه رفتن است. در واقع در حین راه رفتن، میدفوت، نیروهای تولید شده در ساق پا را به قسمت جلوی پا منتقل می‌کند. به مفصل ترکیبی میدفوت لیسفرانک (Lisfranc) نیز می‌گویند. این نام برگرفته از نام یک جراح فرانسوی است که برای اولین بار این نوع شکستگی را تشریح نموده است.

آسیب مفصل لیسفرانک زمانی اتفاق می‌افتد که استخوان‌های میانه پا دچار ضربه شدید و شکستگی شوند و یا لیگامان‌هایی که میانه پا را محافظت می‌کنند پاره شوند. در واقع این آسیب اشاره به شکستگی و یا پیچ خوردن رباط در مفصل تارس و-متاتارسال دارد.
این آسیب باعث ایجاد درد در ناحیه مچ پا می‌شود. به همین دلیل در بیشتر مواقع با پیچ خوردگی مچ پا اشتباه گرفته می‌شود. اما باید بدانید که شکستگی لیسفرانک ، یک پیچ خوردگی ساده نیست که به خودی خود درمان شود بلکه یک آسیب دیدگی جدی است که بهبودی آن چندین ماه طول می‌کشد حتی گاهی درمان آن نیازمند جراحی است.

گاهی این شکستگی در اثر افتادن یک جسم سنگین روی قسمت جلوی مچ پا اتفاق می‌افتد.

و گاهی در اثر گیر کردن پنجه پا در یک محل و پیچ خوردن مچ پا ایجاد می‌شود. شدت این آسیب متغیر است. ممکن است این آسیب به علت یک پیچ خوردگی ساده باشد که معمولاً در ورزش فوتبال، برای بازیکنان اتفاق می‌افتد اما گاهی آسیب‌های شدیدتر در اثر زمین خوردن از ارتفاع اتفاق می‌افتد که می‌تواند باعث شکستگی و در رفتن چندین مفصل شود.

گرچه این آسیب را شکستگی می‌نامند ولی در اکثر اوقات ضایعات این ناحیه در واقع به‌صورت دررفتگی است. زیرا شکل اصلی ضایعه در این ناحیه جدا شدن متاتارس‌ها از استخوان‌های تارس یا میدفوت است.

تشخیص این آسیب دیدگی ممکن است کمی مشکل باشد. وقتی ضربه‌ای به پا وارد می‌شود تمیز دادن پیچ خوردگی یا شکستگی لیسفرانک مشکل است. به این دلیل که علائم و نشانه‌ها کاملا یکسان می‌باشد لذا برای تشخیص از رادیوگرافی و سی تی اسکن استفاده می‌کنند و جابجایی بین استخوان متاتارسال و تارسال مورد بررسی قرار می‌گیرد. شایع‌ترین علائم آسیب دیدگی لیسفرانک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

1. ایجاد درد و تورم روی پا
2. مشاهده‌ کبودی در قسمت بالا و پایین پا (کبودی در کف پا، یکی از علائم اصلی لیسفرانک است)
3. احساس درد در پای آسیب دیده در حالت ایستادن، راه رفتن و هرگونه فشاری که روی آن وارد شود.
4. به وجود آمدن خون‌مردگی در ناحیه آسیب‌دیده
5. در موارد شدید، پا ممکن است تغییر شکل پیدا کند مثلا کوتاه و پهن شود.

الف- درمان محافظه کارانه

درمان آسیب دیدگی لیسفرانک بستگی به شدت آسیب دیدگی متغیر است. اگر پارگی جزئی در رباط تارس و متاتارسال بدون جابجایی یا شکستگی استخوان‌ها وجود داشته باشد پزشک روش محافظه‌کارانه را پیشنهاد می‌کند. این روش با توجه به تشخیص پزشک می‌تواند موارد زیر را شامل شود:

1. استفاده از کمپرس یخ جهت کاهش درد و تورم
2. گچ گرفتن پا برای 6 هفته به منظور جلوگیری از حرکت پا
3. استفاده از قوزک بند و بی‌حرکت نگه داشتن پا
4. دنبال کردن برنامه توانبخشی جهت پیشگیری از خشک شدن مفصل قوزک پا
5. تمرین‌های کششی و تقویتی مانند راه رفتن در آب
6. ماساژ پا در صورتی که همچنان مقداری ورم وجود داشته باشد

بعد از انجام این راهکارها به مدت شش هفته، می‌توانید فعالیت یا ورزش خود را به میزان و مدت کم شروع کنید. در عین حال فیزیوتراپ ممکن است به‌منظور از بین بردن سفتی مفصل که در مدت درمان ایجاد شده است از تکنیک‌های متحرک‌سازی استفاده کند. شما باید در طول این مدت مراقب باشید که سنگینی وزن را روی پای آسیب دیده قرار ندهید، زیرا این امر باعث ایجاد فشار در اثر وزن، بر روی گچ شده و در نهایت موجب آسیب دیدگی و یا آرتروز می‌شود.

ب- جراحی

اگر آسیب تارس و متاتارسال شدید باشد, این راهکارها  مناسب نیست. زیرا آسیب این رباط باعث ناپایداری در مفصل لیسفرانک می‌شود و در صورت عدم درمان مناسب این ناپایداری، مفصل لیسفرانک را در معرض خطر آرتروز قرار می‌دهد. در این شرایط اگر تلاش کنید که به ورزشی مانند فوتبال برگردید مطمئنا در زمان شوت کردن و چرخیدن احساس درد خواهید کرد. به همین دلیل در هنگام آسیب شدید پزشکان عمل جراحی را به شما توصیه می‌کنند. تا مفصل تارس و متاتارسال در جهت صحیح خود بازگردانده شود.

در عمل جراحی دررفتگی‌ها و شکستگی‌ها جا انداخته می‌شود و قطعات استخوانی در محل آناتومیک خود به وسیله پلاک یا پیچ ثابت نگه داشته می‌شوند. بعد از جراحی نیز معمولا پا به مدت ۸-۶ هفته گچ گرفته می‌شود.

در هر دو حالت یعنی چه درمان محافظه‌کارانه داشته باشید و چه جراحی انجام دهید بعد از باز کردن گچ، باید تا مدتی از کفش‌های مخصوص با کفی طبی تقویت شده استفاده کنید. به علاوه برای افزایش دامنه حرکتی مفاصل پا و تقویت عضلات باید تمرین‌ها و نرمش‌هایی را زیر نظر پزشک یا فیزیوتراپ انجام دهید و تا مدتی از انجام فعالیت‌های بدنی شدید اجتناب کنید. چون پای صدمه دیده تا مدت‌ها با کوچکترین ضربه‌ای ممکن است دوباره صدمه ببیند.

قبل از برگشتن به ورزش حتما با پزشک خود مشورت کنید زیرا در صورتی که از پلاک و پیچ برای ثابت نگه داشتن مفصل یا رباط‌های شما استفاده شده باشد پزشک به شما خواهد گفت که آیا می‌توانید با وجود آنها ورزش کنید یا نه. اگر پزشک تصمیم گرفت تا پیچ و پلاک را از پای شما بردارد باید شش هفته دیگر نیز استراحت کنید تا استخوان‌ها کاملا ترمیم شوند.

از آنجا که پلاک‌ها یا پیچ‌ها در مفاصلی قرار می‌گیرند که در حالت عادی حرکت می‌کنند، ممکن است بعضی از آنها، یا همه آنها بعد از عمل برداشته شوند. زمان برداشتن این ابزارها بستگی به تشخیص پزشک و با توجه به عکس‌های اشعه ایکس دارد و ممکن است از 3 تا 6 ماه متغیر باشد.

گاهی اوقات، ممکن است یکی از این پیچ یا پلاک‌ها ، قبل از برداشته شدن، بشکند. این شکستگی در اثر حرکت استخوان‌ها و فرسایش فلز اتفاق می‌افتد و پدیده‌ای غیر طبیعی نیست. با این حال، حتی با وجود چنین اتفاقاتی، در اکثر مواقع جراحی موفقیت آمیز خواهد بود.

بعضی از ورزشکاران پس از این آسیب دیدگی‌ها هرگز نمی‌توانند به سطح اولیه ورزش حرفه‌ای خود برگردند. با وجود کاهش زیاد آسیب دیدگی و جراحی عالی، ممکن است بیمار بعدها به علت آسیب به غضروف، به آرتروز مبتلا شود و به علت دردهای مزمن به درمان جراحی و فیوژن احتیاج داشته باشد.

  جلوگیری از این آسیب دیدگی ممکن است به‌دلیل ماهیت آن کار مشکلی باشد اما مهمترین کاری که می‌توانید برای حفاظت از پاهای خود انجام دهید استفاده از کفش‌های ورزشی مناسب است تا از طریق جذب ضربه, احتمال این آسیب دیدگی‌ها را کاهش دهد.

سخن پایانی

آسیب مفصل لیسفرانک زمانی اتفاق می‌افتد که استخوان‌های میانه پا دچار ضربه شدید و شکستگی شوند و یا لیگامان‌هایی که میانه پا را محافظت می‌کنند پاره شوند. این آسیب ممکن است بر اثر ضربه یا پیچیدن شدید پا در هنگام ورزش اتفاق بیفتد. اگر آسیب خفیف باشد می‌توان با روش‌های محافظه کارانه آن را درمان نمود اما در موارد شدید جراحی ضروری است. بهترین راه پیشگیری از این آسیب استفاده از کفش ورزشی است.

منبع:

healthline/lisfranc fracture