آمبولی (DVT) یا لخته شدن خون در پا؛ چه زمانی آمبولی خطرناک می‌شود !

 آمبولی پا یا در اصطلاح پزشکی DVT نوعی بیماری است که در اثر لخته شدن خون در پاها به وجود می‌آید. این لخته، یک توده خونی است که حالت ژلاتینی یا جامد پیدا می‌کند و ممکن است در حین عبور از شریان‌ها گیر بیفتد و جریان خون را مسدود یا محدود کند. در واقع آمبولی به هرچیزی گفته می‌شود که مانع جریان یافتن درست خون در رگ‌های بدن شود و این اختلال در انتقال خون، باعث ایجاد درد و تورم در اعضای بدن می‌شود.

آمبولی پا یا ترومبوز سیاهرگی یک بیماری خطرناک است زیرا این لخته‌های خونی که معمولاً در سیاهرگ پا یا ران ایجاد می‌شوند همراه جریان خون حرکت می‌کنند و ممکن است به وریدهای بالاتر و دستگاه‌های حیاتی مثل ریه، مغز، قلب و غیره بروند و فرد را دچار مشکلات شدیدتر نماید و حتی گاهی به مرگ وی بیانجامد. هر نوع بیماری که باعث کاهش تحرک فرد شود، زمینه ایجاد آمبولی را مهیا می‌نماید. آمبولی می‌تواند در هر فردی رخ دهد، ولی افراد دارای اضافه وزن، افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ ای انعقاد خون، افراد مسن، افراد دارای بیماری‌های قلبی عروقی، بیمارانی که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند، نسبت به بقیه در معرض ابتلا به آمبولی هستنند. پس آگاهی از علل و نشانه‌های آمبولی و شناخت راه‌های پیشگیری و درمان آن، برای جلوگیری از این پیامدهای احتمالی بسیار مهم است. 

 علائم ایجاد آمبولی بستگی به محل وقوع آمبولی دارد. در صورتی که هر یک از علائم زیر را داشته باشید باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

         1- قرمزی

تغییر رنگ پوست پا به دلیل تراکم خون اغلب یکی از نخستین نشانه های شکل‌گیری آمبولی یا لخته در سیاهرگ است. نشانه قرمزی پوست ناشی از لخته شدن خون در پا این است که با گذشت زمان از بین نمی رود و یا بدون هیچ دلیلی قابل مشاهده ای تشدید می‌شود.

          2- درد و تورم

ممکن است در محل ایجاد لخته، تورم دردناکی ایجاد شود. یکی از نشانه های تورم مرتبط با لخته خون این است که بدون هیچ‌گونه آسیبی ایجاد می‌شود و بدون دلیل گاهی تشدید می‌شود. به علاوه به درمان های معمول مانند استفاده از کمپرس های گرم یا سرد واکنشی نشان نمی‌دهد.

3- تغییر دمای پوست

لخته شدن خون اغلب باعث تغییر دما در پاها می‌شود. دمای پوست در قسمتی که لخته خون قرار دارد، ممکن است زیاد شود و هنگاهی که آن قسمت پا لمس می‌شود نسبت به جاهای دیگر گرمتر است. گاهی نیز ممکن است بیمار مبتلا به آمبولی پا احساس سردی در ناحیه ساق و ران خود کند.

4- خارش، سوزش، مورمور شدن

به خاطر کند شدن یا انسداد جریان خون، ممکن است در ناحیه‌ای که لخته وجود دارد، احساس خارش، سوزش، مورمور شدن یا نبض زدن حس ‌شود به طوری که درمان‌های خانگی آمبولی بر آن هیچ تاثیری ندارد.

5- بیهوشی

سرگیجه و غش کردن ممکن است نشانه ناتوانی بدن در حل کردن لخته خونی باشد و یک زنگ هشدار برای سلامت بدن محسوب می‌شود.

6- افزایش ضربان قلب

 هر چه لخته ی خونی بزرگ تر باشد، بدن تلاش بیشتری برای از بین بردن آن می‌کند. در نتیجه ضربان قلب افزایش پیدا می کند و فرد به طور مداوم حتی پس از ساعت‌ها استراحت باز‌ احساس خستگی می‌کند.

7- حساسیت به لمس 

           پوست اطراف لخته خونی حتی اگر لخته خون در عروق عمقی پاها باشد، نسبت به لمس حساس می‌شود.

8- تب

اگر لخته، وارد جریان خون شود، ممکن است موجب تب خفیف، تعرق یا لرز، سردرد مداوم، ضعف بدن، کم آبی بدن و کاهش اشتها ‌شود.

9- بدون هیچ علامت خاص

نیمی از افرادی که دچار آمبولی در پا می‌شوند، هیچ نشانه‌ای را تجربه نمی‌کنند و این مسأله می تواند بسیار خطرناک باشد.

این علائم احتمالاً تنها در طرفی از بدن که دچار آمبولی است ظاهر می‌شوند. در صورتی که این علائم نادیده گرفته شوند و درمان مناسبی انجام نگیرد ممکن است فرد را به مشکلات زیر دچار نماید:

* سرفه ناگهانی و بالا آوردن خون

* درد زیاد در قفسه سینه

* تنگی نفس

* احساس گیجی شدید

* مرگ بافت یا در موارد شدید مرگ بیمار

چندین عامل ممکن است باعث ایجاد لخته و آمبولی شوند. انجام عمل‌های جراحی به دلیل آسیب مفاصل، زانو یا قسمت‌های پایینی ساق پا می‌تواند باعث کند شدن جریان خون، افزایش انعقاد خون و آسیب‌دیدگی رگ‌ها شده و فرد را مستعد ابتلا به آمبولی نماید. عوامل دیگری که احتمال تشکیل لخته‌های خون را افزایش دهند عبارتند از:

* بالا رفتن سن

* بیماری ژنتیکی مانند ترومبوفیلی یا سابقه خانوادگی در ابتلا به آمبولی 

* ابتلا به انواع خاصی از سرطان‌های بدخیم

* ابتلا به بیماری‌ وریدی همچون بیماری واریس

* سیگار کشیدن

* مصرف قرص‌های ضدبارداری یا هورمون تراپی

* بارداری، دوقلو یا چند قلوزایی یا انجام عمل جراحی سزارین

* ابتلا به ترومبوز ورید عمقی در گذشته

* آسیب به شریان‌ها در اثر بیماری

* داشتن اضافه وزن یا چاقی مفرط

* ضعیف بودن جریان خون در رگ‌ها به دلیل عدم تحرک

* شکستگی استخوان لگن و یا ساق پا

* اختلال ژنتیکی، تغییرات هورمونی

* سفت شدن شریان‌ها به علت بالا بودن کلسترول

* بیماری قلبی

* فشار خون بالا که باعث ضعیف شدن جداره‌های شریان‌ها می‌شود

* استراحت طولانی و بیش از سه روز در بستر

* بارداری

آمبولی ریه: در آمبولی ریه، لخته خونی از جای خود حرکت کرده و در داخل رگ‌ها جریان پیدا می‌کند و ممکن است خود را به ریه‌ها برساند. اگر لخته خون به ریه‌ها برسد می‌تواند جریان خون به ریه‌ها و قلب را مسدود کند و به مرگ فرد منجر شود. در برخی موارد، مسدود شدن رگ‌های خونی و ایجاد آمبولی ریه ممکن است به واسطه کیسه‌های هوایی، تکه‌های چربی و یا جدا شدن بخشی از یک تومور که به ریه‌ها انتقال یافته است، رخ دهد.

سندرم پس از ترومبوتیک : سندرم پس از ترومبوتیک زمانی ایجاد می‌شود که آسیب‌دیدگی رگ منجر به فشار خون وریدی شود. این امر باعث تجمع خون و ایجاد علائمی مانند درد، تورم، تغییرات پوستی و زخم‌های پا شود که عملکرد فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

ممکن است پزشک کاهش نبض یا ضربان قلب را کنترل کند، زیرا فقدان نبض موضعی می‌تواند نشان دهنده‌ی مرگ بافت باشد. پزشک همچنین ممکن است از تست‌های تشخیصی و تصویربرداری برای تعیین محل آمبولی در بدن استفاده کند. تست‌های متداول عبارتند از:

• آنژیوگرافی: وجود اختلال در رگ‌های خونی را بررسی می‌کند.
• سونوگرافی داپلر: جریان خون را کنترل می‌کند.
• ام آر آی: تصاویری از بدن از جمله رگ‌های خونی و وریدها را برای تعیین محل لخته‌های خون تهیه می‌کند.
• التراسوند داپلکس: تصاویری از عروق خونی و گاهی اوقات لخته خونی را در اختیار قرار می‌دهد
• ونوگرافی: تزریق ماده رادیو اکتیو از طریق سیاهرگ و مشاهده انسداد احتمالی درون سیاهرگ

درمان آمبولی بستگی به اندازه و محل لخته خون دارد. پزشک با توجه به آزمایشات و معاینات انجام گرفته یکی از درمان‌های زیر را پیشنهاد می‌کند:

1. استفاده از داروهای ضدانعقاد خون، داروهای ترومبولیتیک و داروهای ضد درد داخل وریدی
2. جراحی برای باز کردن رگ‌های خونی مسدود یا تنگ
3. دستگاه پمپ DVT یا IPC که با ایجاد فشار بر روی پا انسداد عروق ناشی از لخته خون را برطرف می‌کند.

درمان‌های خانگی آمبولی پا

1. کاهش میزان مصرف نمک
2. کاهش مصرف سیگار
3. قرار دادن بالشت در زیر پا در هنگام استراحت
4. ورزش
5. نوشیدن آب و مایعات
6. استفاده از جوراب واریس

بیشتر بدانید: راهنمای خرید جوراب واریس + فواید استفاده از جوراب واریس

از جمله روش‌های درمان خانگی آمبولی هستند که می‌توانند در کنار درمان‌های پزشکی آمبولی به روند درمان کمک کنند.

بهترین و پرکاربردترین روش برای جلوگیری از ایجاد آمبولی پا و لخته‌های خونی بعد از عمل جراحی یا برای بیمارانی که استراحت مطلق برایشان تجویز شده، استفاده از جوراب ضدآمبولی است. هدف از پوشیدن جوراب ضدآمبولی پیشگیری از بروز ترومبوآمبولی وریدی (VTE) یا ترومبوز ورید عمقی یا DVT است.

برای مشاهده و خرید انواع جوراب ضد آمبولی کلیک کنید.

 سخن پایانی

آمبولی پا یا لخته شدن خون در رگ‌های پا عارضه خطرناکی است که به دلیل عدم تحرک یا پس از اعمال جراحی یا به دلایل وراثتی، ژنتیکی یا پزشکی به وجود می‌آید. بهترین راه برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی دائمی آمبولی پا این است که در مورد این عارضه، علل و نشانه‌های آن و حتی روش‌های تشخیص و درمان آمبولی اطلاعات کافی داشته باشیم و در صورتی که مستعد ابتلا به این بیماری هستیم روش‌های پیشگیرانه را جدی بگیریم.

منبع:

healthline/foot embolism