درد سیاتیک: علائم، تشخیص و 8 روش درمانی مفید

بهترین روش درمان  درد سیاتیک چیست؟+ 8 روش کاربردی و مفید

درد سیاتیک به دردی گفته می‌شود که ممکن است در پایین کمر ایجاد و در پا منتشر شود یا با ضعف پا و یا سوزن سوزن شدن کف پا و یا حتی درد انگشتان پا همراه باشد. این درد به علت تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک به وجود می‌آید و زمانی که درگیر می‌شود ممکن است در هر نقطه‌ای از امتداد عصب، درد احساس شود اما بقیه قسمت ها فاقد درد باشد.

عصب سیاتیک یکی از بزرگترین و طولانی‌ترین عصب‌های بدن است که از قسمت زیر ستون مهره‌ها یعنی از کنار دیسک‌های پایینی کمر شروع شده و در امتداد استخوان لگن و باسن و پشت ران، وارد ساق پا شده و تا مچ پا، کف پا و انگشتان پا ادامه پیدا می‌کند. به همین دلیل علائم سیاتیک می‌تواند از درد کمر تا سوزش کف پا را شامل شود. اما تشخیص آن از مشکلات دیگر پا بسیار اهمیت دارد. زیرا گاهی بیماری با درد زانو به پزشک مراجعه می‌کند و قصد تعویض مفصل زانو را دارد در صورتی که با انجام آزمایشات دقیق‌تر مشاهده شده که این زانو درد چیزی جز گرفتگی عصب سیاتیک نیست و با درمان ساده سیاتیک مشکل زانو نیز برطرف شده است.

 درد سیاتیک که در مردان شیوع بیشتری دارد ممکن است به علت فشار دیسک کمر، جابجا شدن مهره‌های کمر یا حتی اسپاسم یک عضله در لگن باشد که می‌تواند موجب تحریک عصب سیاتیک  شود. هر چند عوامل دیگری نیز در ایجاد آن موثر هستند. این درد گاهی به صورت ناگهانی بروز می‌کند اما گاهی به ‌طور تدریجی شروع شده و با گذشت زمان افزایش می‌یابد و زمانی که می‌نشینید، بلند می‌شوید عطسه یا سرفه می‌کنید بدتر می‌شود و در موارد خیلی شدید ممکن است حتی کنترل مثانه یا روده نیز از دست برود. ویژگی خاص درد عصب سیاتیک این است که معمولاً یکی از پاها را درگیر می‌کند و از یک درد خفیف تا درد تیرکشنده و ناتوان‌کننده متغیر است.

همانطور که گفته شد درد عصب سیاتیک هنگامی ایجاد می‌شود که عصب سیاتیک تحت فشار قرار گیرد. علل زیر می‌تواند عامل اصلی فشار یا عاملی زمینه ساز برای این عارضه باشند:

1.  اختلالات دیسکی مانند بیرون‌زدگی یا لغزندگی دیسک کمر
2. گرفتگی ماهیچه‌های لگنی
3. تومورهای ستون فقرات یا حتی تومور عصب سیاتیک
4. عفونت‌ها
5. اضافه وزن و بارداری به دلیل فشاری که به عضلات و اعصاب موجود در لگن وارد می‌کند
6. پوشیدن کفش‌های نامناسب مثل کفش‌های پاشنه بلند یا تخت
7. بلند کردن و جابجا کردن نادرست اجسام سنگین: اگر هنگام بلند کردن یک جسم سنگین به جلو خم شوید و آن را بردارید خود را در معرض پارگی دیسک قرار می‌دهید. همچنین چرخیدن کمر در حین بلند کردن اجسام نیز احتمال پارگی دیسک را زیاد می‌کند. در هنگام بلند کردن اجسام به جای خم شدن به جلو باید زانوهای خود را خم کرده، بنشینید و کمر خود را صاف نگه دارید و جسم را تا حد امکان به تنه خود نزدیک کرده و سپس بلند شوید.
8. مشاغلی که در آن بلند کردن اجسام سنگین باشد یا ایستادن ‌یا نشستن طولانی مدت باشد مثل رانندگی زیاد  احتمال فتق دیسک را بیشتر می‌کند.
9. عدم تحرک موجب ضعیف شدن عضلات کمر و شکم شده و نتیجه آن افزایش احتمال پارگی دیسک بین مهره ای است.
10. دیابت: این بیماری خطر آسیب عصبی، گرفتگی عصبی و ایجاد نوروپاتی دیابتی را در بیمار افزایش می‌دهد.

درگیری عصب سیاتیک غالباً با ضعف و بی‌حسی و خواب‌رفتگی همراه است و چنانچه فشار بر روی عصب سیاتیک زیاد باشد ضعف شدیدی در ساق پا حس خواهد شد و ممکن است به اختلال درعملکرد روده و بی‌اختیاری ادرارو مدفوع بیانجامد.  تفاوت درد سیاتیک با دردهای دیگر کمر این است که این درد از پایین کمر شروع می‌شود و در بسیاری موارد در زیر زانو منتشر می‌شود.

علائم سیاتیک می‌تواند، جزئی و تحریک کننده یا شدید و ناتوان کننده باشد. سیاتیک پای چپ و راست می‌تواند با یک یا چند علائم زیر همراه باشد:

1. درد: درد سیاتیک معمولا با احساس سوزش یا تیر کشیدن همراه است که از پایین کمر شروع شده و تا کف پا را درگیر می‌کند.
2. درد یک پا: سیاتیک به طور معمول یک پا را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در برخی موارد می‌تواند در هر دو پا بروز کند. این وضعیت اغلب منجر به احساس سنگینی در پای آسیب دیده می‌شود.
3. بی حسی: درد سیاتیک ممکن است با بی‌حسی در قسمت پشت پا همراه باشد. گاهی اوقات، سوزنی شدن یا ضعف عضلات نیز ممکن است به وجود آید.
4. ضعف در پاها: احساس ضعف در پاها می‌تواند نشانه‌‌ سیاتیک باشد. احساس سنگینی در پای آسیب دیده ممکن است بلند کردن پا از زمین را دشوار کند.
5. اختلالات خواب: در بیماری سیاتیک درد کمر و پشت پا با دراز کشیدن بیشتر می‌شود به همین دلیل ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در خوابیدن می‌شود.
6. از دست دادن کنترل و روده و مثانه

 بعد از معاینه بالینی مهمترین راه تشخیص گرفتگی عصب سیاتیک، تست نوار عصب و عضله می‌باشد. در صورتیکه شک به درگیری عصب سیاتیک به خاطر دیسک کمر باشد MRI کمری کمک کننده خواهد بود.

مهمترین خطری که سیاتیک می‌تواند داشته باشد این است که در صورت عدم درمان، قدرت پاها به تدریج کم می‌شود و فرد به ضعف مزمن عضلات دچار می‌شود که گاهی خود را با لاغری پا نشان می دهد. به علاوه دردی که مدت زمانی طولانی ادامه یابد نسبت به درمان مقاوم می‌شود و به سختی بهبود خواهد یافت.

درمان سیاتیک با توجه به علت ایجاد و شدت آن متفاوت است و در بیشتر موارد با روش‌های غیر‌جراحی قابل درمان است اما در صورتیکه عارضه شدید باشد و با درمان‌های اولیه بهبود نیابد و بیمار دچار عدم‌کنترل دفع یا ضعف در پاها باشد، ممکن است پزشک جراحی را تجویز نماید. سیاتیک درمان‌های بسیار متنوعی دارد ولی انتخاب درمان صحیح توسط پزشک متخصص انجام گیرد از مزمن شدن و غیرقابل درمان شدن آن جلوگیری می‌کند. 

     1. کمپرس سرد و گرم: استفاده از کمپرس‌های سرد و گرم به صورت تناوبی در درمان سیاتیک پای چپ و راست موثر است. کمپرس سرد در ابتدا باعث کاهش التهاب و درد و کمپرس گرم با افزایش  سرعت گردش خون به کاهش اسپاسم عضلات کمک می‌کند.

      2. مصرف داروهای بدون نسخه: داوهای مسکن همچون استامینفون، ایبوپروفون و ناپروکسن می‌تواند در کاهش دردهای سیاتیک مفید باشد.

      3. انجام حرکات کششی: از یک فیزیوتراپ و یا پزشک حرکات کششی مناسب را یاد بگیرید. تمرینات تقویتی عضلات و ورزش‍های هوازی ساده را می‌توانید برای در خانه برای دردهای ناشی از سیاتیک انجام دهید.

1. استفاده از دارو:  مصرف داروهای شل کننده عضلات مانند باکلفن و تزریق داروهایی مانند متاکاربامول نیز می‌تواند برای درمان مفید باشند. ممکن است پزشک داروهای ضدافسردگی یا داروهای ضد تشنج و در صورت درد شدید تزریق کورتیکواستروئید را برای بیمار تجویز نماید. تزریق باعث کاهش التهاب و تسکین کوتاه مدت درد معمولا تا 3 سه ماه می‌شود.
2. اوزون درمانی: امروزه با پیشرفت علم پزشکی، روش‌های جدیدی برای درمان گرفتگی عصب سیاتیک ابداع شده است. در این روش ابتدا محل عصب درگیر به صورت دقیق مشخص می‌شود و سپس با تزریق گاز اوزون در محل درد، التهاب عصب و درد آن را کاهش می‌دهند.
3. فیزیوتراپی و لیزردرمانی: درمان‌های فیزیوتراپی مانند درمان‌های دستی ستون فقرات، به کار بردن لیزر درمانی محل درد می‌تواند به آزاد سازی عصب سیاتیک و کاهش معجزه آسای درد سیاتیک منجر شود.
4. طب سوزنی: از هزاران سال پیش برای درمان درد سیاتیک از طب سوزنی استفاده می‌کردند. امروزه نیز با تکنیک‌های جدید طب سوزنی، تقریبا 90 درصد دردهای سیاتیک، حتی در موارد مزمن نیز درمان  می‌شوند. در جدیدترین تحقیقات سازمان بهداشت جهانی ترکیب طب سوزنی الکتریکی، لیزر پرتوان و ورزش به عنوان بهترین درمان غیرجراحی دیسک و سیاتیک مطرح شده است.
5. ورزش درمانی: شاید بتوان گفت که مهمترین اقدام برای کاهش درد عصب سیاتیک ورزش است. تمرینات و حرکات کششی باید توسط متخصصان طب فیزیکی و توانبخشی آموزش داده شوند تا از این طریق گیر افتادگی عصب بهبود یافته و انعطاف مفصل کمر و لگن افزایش یابد. تنها به یاد داشته باشید که این تمرینات را باید تحت نظر یک متخصص انجام دهید.
6.  ماساژ درمانی: ماساژ پا در افزایش جریان خون، تسکین درد عضلات و بهبود گرفتگی عصب سیاتیک و آزاد شدن هورمون اندورفین (مسکن طبیعی بدن) بسیار موثر است.

7. استفاده از کفش مناسب: کفش نامناسب می‌تواند یکی از دلایل اصلی ایجاد دردهای مزمن کمر، لگن، پایین پا، پاشنه و کف پا باشد. گاهی به علت پوشیدن مداوم کفش‌های پاشنه بلند یا تخت، عصب سیاتیک دچار گرفتگی و اسپاسم می‌شود. پوشیدن یک جفت کفش طبی که کفی طبی محافظ داشته و از گودی کف پا به خوبی حمایت می‌کند، این مشکلات را به سادگی برطرف می‌کند. کفش طبی به گونه‌ای طراحی شده است که به علت راحتی، قدرت پا را افزایش می‌دهد و درد و فشار به عضلات و اعصاب پا را کم می‌کند و از آسیب دیدن پا، زانو و کمر جلوگیری می‌کند.

برای مشاهده و خرید انواع کفش طبی کلیک کنید

8. عمل جراحی: در بعضی از موارد که درد سیاتیک به روش‌های درمانی مختلف جواب نمی‌دهد، به عمل جراحی نیاز پیدا می‌کند. روش‌های جراحی‌های مختلفی برای درمان این عارضه وجود دارد که انتخاب روش مناسب به علت و شدت درد سیاتیک بستگی دارد.

با انجام چند اقدام ساده  تا حدود زیادی می‌توان از آسیب به عضلات و اعصاب پا و کمر جلوگیری کرد و از بدن خود به نحو بهتری مراقبت نمود:

1. به طور منظم ورزش کنید. برای قوی نگه داشتن پاها و کمر باید ماهیچه‌های شکمی، قسمت پایین کمر و ساق پا تقویت شوند. چرا که این عضلات و اعصاب مرتبط با آنها نقش بسیار مهمی در سلامت و حفظ تعادل بدن دارند.
2. به نحوه ایستادن، نشستن و راه رفتن خود دقت داشته باشید. برای نشستن، یک صندلی راحت و مناسب را انتخاب کنید. یک صندلی مناسب باید دارای پشتی استاندارد، دسته‌ و میله گردان باشد. می‌توانید با قرار دادن یک حوله لوله شده کوچک درپشت خود به حفظ خمیدگی طبیعی کمر خود کمک کنید. زانوها و لگن در هنگام نشستن باید در یک راستا باشند و در صورتیکه برای مدت طولانی پشت میز می‌نشینید از یک زیرپایی استفاده کنید و هر ساعت یکبار کمی قدم بزنید و حرکات کششی انجام دهید.

     3. هنگام برداشتن اجسام سنگین مراقب بدن خود باشید. اگر مجبورید که برای مدت طولانی سرپا بایستید، یک جعبه را زیر پای خود قرار داده و هر بار یکی از پاهای خود را روی آن قرار دهید. زمانی که جسم سنگینی را از زمین بلند می‌کنید، کمر خود را صاف نگه داشته و تنها زانوهای خود را خم کنید و جسم سنگین را در نزدیکی بدن خود نگه دارید.

     5. هنگام پیاده‌روی یا ورزش از کفش مخصوص پیاده‌روی یا کفش ورزشی استفاده کنید. می‌تواند برای مشاهده انواع کفش‌های ورزشی مردانه یا کفش‌های ورزشی زنانه به بانک کفش سری بزنید.

     6. عدم استعمال دخانیات. نیکوتین خون رسانی به استخوان را کاهش می‌دهد. ستون فقرات و دیسک‌های مهره‌ای را ضعیف می‌کند و فشار بیشتری را به ستون فقرات و دیسک‌ها وارد می‌کند.

     7. استفاده از رژیم غذایی سالم و حفظ تناسب اندام فشار کمتری به ستون فقرات شما وارد می‌کند.

سخن پایانی

درد ناشی از سیاتیک ممکن است خفیف یا شدید باشد و شدت درد هم در افراد مختلف متفاوت است. ولی در اغلب موارد با استراحت و بدون اقدام درمانی جدی بعد از 4 تا 8 هفته درمان می‌شود. اما افرادی که دچار ضعف و بی‌حسی در پاها و اختلال در عملکرد شکم و مثانه می‌شوند، احتمالاً برای درمان بیماری خود به جراحی نیاز خواهند داشت. با انجام چند اقدام پیشگیرانه مثل ورزش و استفاده از کفش طبی می‌توان از بروز این دردها جلوگیری کرد.

منبع:

my.clevelandclinic/treatment of sciatica