زخم پای دیابتی؛ پیشگیری، علت و بهترین روش‌های درمانی آن

با 10 روش زخم پای دیابتی را درمان کنیم

زخم پای دیابتی عارضه‌ای است که نام آن حداقل یکبار به گوش هر فردی خورده است. این زخم خطرناک همانطور که نام آن گویاست، به علت بالا بودن قند خون و دیابت است. دیابت زمانی به وجود می‌آید که بدن به دلایلی انسولین تولید نکند یا انسولین ترشح شده به درستی مصرف نشود. انسولین هورمونی است که قند، نشاسته و دیگر مواد غذایی را به انرژی لازم برای فعالیت روزانه تبدیل می‌کند. هرچند علت ابتلا به دیابت مشخص نیست، اما احتمال دارد که عواملی مانند وراثت، چاقی و کم‌تحرکی در بروز دیابت نقش داشته باشد.

ابتلا به دیابت عوارض بسیاری برای فرد به وجود می‌آورد از جمله: ناراحتی قلبی، سکته مغزی، فشار خون بالا، از دست دادن بینایی، بیماری کلیوی، بیماری سیستم عصبی (نوروپاتی دیابتی) و ناراحتی‌های پوستی از قبیل زخم و عفونت که گاهی ممکن است باعث از دست دادن عضو نیز شود.

زخم‌ پای دیابتی یکی از عوارض دیابت کنترل نشده است که در آن پاهای بیمار دچار زخم می‌شود تا جایی که قسمتی از پوست از بین می‌رود و بافت‌ها دچار عفونت می‌شوند. معمولا این زخم‌ها، در زیر انگشتان بزرگ پا و پاشنه پا به وجود می آیند و ممکن است تا استخوان نیز گسترش پیدا کنند.

به طور معمول وقتی پوست بریده می‌شود به سرعت بهبود می‌یابد. با وجود این در برخی از افراد مبتلا به دیابت، زخم هرچند کوچک هم باشد به خوبی التیام پیدا نمی‌کند و زخم دیابتی پا به وجود می‌آید. تقريبا 15 درصد از كساني كه مبتلا به ديابت هستند، در طول زندگي خود به عوارض پای ديابتي مبتلا می‌شوند و 34 درصد از این افراد دچار قطع عضو می‌گردند. این زخم‌ها علل گوناگونی دارند که با معاینه زخم‌ها توسط پزشک و تشخیص علت آن می‌توان آن را درمان کرد.
به همان اندازه که کنترل عوارض مربوط به زخم و مراقبت از پای دیابتی اهمیت دارد، بی‌دقتی و سهل‌انگاری بیمار خطرآفرین است و می‌تواند منجر به ضایعات جدی و حتی قطع عضو گردد.

1. کم بودن حس پوست در ناحیه پاها: سطح قند خون نسبتاَ بالا می‌تواند به مرور زمان برخی از عصب‌ها را از بین ببرد. این عارضه نوروپاتی محيطي ديابتی نامیده می‌شود. اگر حس ناحیه پا از دست برود، فرد متوجه آسیب‌دیدگی ایجاد شده در پای خود نخواهد بود. به همین دلیل مستعد مشکلاتی نظیر، بریدگی‌های جزئی، کبودی یا تاول می‌گردد. به علاوه وقتی احساس درد وجود ندارد فرد همچنان روی پای آسیب دیده راه می‌رود و این کار باعث بدتر شدن زخم و عفونی شدن آن می‌شود.
2. نارسایی عروق پا: در بیماران مبتلا به دیابت خطر تنگی عروق بسیار زیاد است که دلیل آن تجمع رسوبات چربی در پوشش داخلی عروق است. در این شرایط رگ‌های پا مرتباَ آسیب می‌بینند و به علت گردش خون ضعیف زخم‌ها به خوبی التیام نمی‌یابند.
3. سطح قند خون بالا نیز می‌تواند روند بهبود زخم‌های عفونی پا را کاهش دهد بنابراین کنترل قند خون، برای مبتلایان به دیابت خصوصا دیابت نوع دوم حیاتی است.
4. خشکی و التهاب پوست: خشک شدن پوست در دیابت بسیار شایع است پس پاها ممکن است بیشتر در معرض ترک خوردن و زخم شدن قرار گیرند. وجود پینه و میخچه نیز ممکن است باعث زخم و خون‌ریزی شود.

5. چاقی: فشار اضافی که به دلیل وزن بالا به پا وارد می‌شود ممکن است باعث درد و زخم در پا شود.
6. عدم رعایت بهداشت و مراقبت نکردن از پا: پای افراد دیابتی باید از هرگونه زخم و درد احتمالی دور نگه داشته شود. فشاری که به دلیل راه رفتن، در پا ایجاد می‌شود، ممکن است عفونت را بدتر کند و زخم را گسترش دهد.
7. فشار خون و چربی خون بالا
8. مصرف سیگار و مشروبات الکلی
9. استفاده از کفش‌های نامناسب
10. ابتلای فرد به بیماری‌های قلبی یا بیماری‌های کلیوی

علائم زخم پای دیابتی با توجه به شرایط جسمانی هر فردی متفاوت است؛ بنابراین علائم این بیماری در همه افراد به صورت یکسان به وجود نمی‌آید. با این حال افراد مبتلا به زخم پای دیابتی در یک یا چند مورد از این علائم مشترکند. این علائم عبارتند از:

1. پدید آمدن تاول‌ها و زخم‌های بدون درد
2. سوزن سوزن شدن پا‌ها
3. از دست دادن حس پا‌ها
4. تغییرات رنگ پوست
5. تغییر دمای پوست
6. پدید آمدن رگه‌های قرمز رنگ
7. ایجاد زخم‌های خشک یا زخم همراه با ترشح
8. تغییر شکل پا‌ها
9. سوزش دردناک
10. اگر زخم‌ها عفونی شوند ممکن است فرد دچار تب و لرز، قند خون غیر قابل کنترل و شوک شود.

درجه صفر: عدم وجود زخم در پای مستعد به زخم ديابتی

درجه یک: زخمی سطحی كه كل پوست را درگير كرده ولي بافت‏های زيرجلدی را درگير نكرده است.

درجه دو: زخمی عمقی كه به تاندونها و عضلات نفوذ كرده ولی با استخوان‌ها را درگیر نکرده است.  

درجه سه: زخمی عمقی همراه با سلوليت و تشكيل آبسه كه اغلب با عفونت استخوان همراه مي‏باشد.

درجه چهار: مرگ بافت‌ها به صورت موضعی که فقط پاشنه، انگشتان یا کف پا را درگیر نموده است.

درجه پنج: مرگ بافت كه كل پا را درگير كرده است.

در کنار درمان‌های پزشکی، روش‌های خانگی و سنتی دیگری نیز وجود دارد که می‌توان از آن‌ها برای درمان زخم پای دیابتی استفاده کرد، اما باید توجه داشته باشید که برای استفاده از هریک از این درمان‌ها ابتدا باید با پزشک خود مشورت کنید و در صورتی که زخم شما عمیق باشد، خود درمانی را فراموش کرده و به سراغ درمان پزشکی بروید. برخی از درمان‌های خانگی و سنتی زخم پای دیابتی عبارتند از:

1. عسل: عسل با داشتن خواص ضد باکتری، ضد ویروسی، ضد التهاب و آنتی‌اکسیدانی می‌تواند با میکروب‌ها مبارزه کند و از پیشرفت عفونت جلوگیری ‌کند. کمی عسل ارگانیک را بر روی زخم بمالید و بعد از ۱۰ تا ۱۵ دقیقه آن را با آب بشویید؛ این کار را، حداقل ۲-۳ بار در روز انجام دهید.
2.  آلوئه ورا: این گیاه نیز دارای ویژگی‌های ضد التهابی، ضد میکروبی و ضد درد می‌باشد. با مالیدن ژل آلوورا بر روی التهاب و زخم، می‌توانید درد و ناراحتی را کاهش بدهید
3. کافئین: کافئین باعث تحریک شدن سیستم عصبی مرکزی و افزایش جریان خون در رگ‌ها می‌شود. استفاده از کافئین ممکن است بتواند مشکلات گردش خون در پا‌ها را حل کند و فعالیت سیستم ایمنی بدن در آن ناحیه را بهبود بخشد.
4. غذا‌های سرشاز از منیزیم: تحقیقات نشان می‌دهد فقر منیزیم باعث تشدید عوارض دیابت و ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن می‌شود. پس بهتر است غذا‌های سرشار از منیزیم مانند دانه کدو تنبل، اسفناج، لوبیا سیاه، آووکادو، شکلات تیره و موز استفاده کنید.
5. جینسنگ: گیاه جینسنگ به منظم کردن سطوح قند خون و بهبود عفونت‌های پای دیابتی کمک زیادی می‌کند.
6. ریشه ریواس: ریشه ریواس نیز خواص ضد میکروبی و ضد التهابی دارد. این ریشه در درمان عفونت‌های پای دیابتی بسیار موثر و مفید است و به سرعت می‌تواند عفونت را خنثی کند و اندازه زخم را کاهش دهد.
7. روی: روی، باعث می‌شود تا فرآیند بازسازی و درمان بدن تسریع شود. به همین دلیل برای درمان زخم پای دیابتی موثر است. غذا‌های حاوی روی مثل دانه ها، آجیل، شکلات تیره، گوشت گاو، اسفناج، قارچ و ...  .

1. استراحت و حرکت ندادن عضو آسیب‌دیده: راه رفتن روی زخم‌ها ممکن است عفونت آنها را تشدید کند.
2. استفاده از آنتی بوتیک: داروها باید با توجه به شدت و درجه بیماری توسط پزشک تجویز شوند.
3. میکروواس تراپی: در این روش با تحریک رگ‌های خونی، شبکه‌های مویرگی خونی در بافت‌ها رشد و تکثیر پیدا می‌کنند که این فرآیند موجب اکسیژن رسانی به بافت، افزایش گردش خون و رشد مجدد بافت و ترمیم عضو تحت درمان می‌شود.

4. جراحی: زمانی که روش‌های غیرجراحی برای درمان مشکلات پای دیابتی موثر نباشد می‌توان از روش‌های جراحی کمک گرفت. در مواردی مانند مرگ بافت، و یا عفونت همراه با سندرم کومپارتمان، جراحی اورژانسی لازم است. درمان‌های جراحی شامل موارد زیر است:

الف- برداشتن بافت مرده یا فاسد

ب- بای پس عروق برای بیماری عروق محیطی یا جراحی داخل عروقی و قرار دادن استنت

ج- قطع عضو: در بعضی مواقع به علت حاد شدن شرایط زخم و عدم درمان به‌موقع یا مناسب راهی جز قطع عضو باقی نمی‌ماند. در این شرایط قسمتی از پا را که به رنگ سیاه درآمده است جهت جلوگیری از سرایت عفونت به نواحی دیگر قطع می‌کنند.

1. قند خون خود را به طور مرتب کنترل کنید.
2. پاهای خود را به خوبی بشویید و همیشه خشک نگه دارید.
3. پوست خود را در برابر زخم‌ها ضدعفونی کنید.
4. از مخلوط حاوی آلژینات کلسیم برای مهار رشد باکتری‌ها در پا استفاده کنید.
5. ناخن‌های خود را با دقت و صاف کوتاه کنید، زیرا ناخن‌های گرد باعث فرو رفتن ناخن در گوشت و عفونت پا می‌شود
6. از جوراب‌های دیابتی استفاده کنید و به طور مرتب آنها را عوض کنید.
7. از کفش‌های مخصوص دیابت، صندل دیابتی و کفی‌های طبی جهت جلوگیری از آسیب به پاها استفاده کنید.

برای مشاهده و خرید انواع کفش دیابتی کلیک کنید

8. مراقب میخچه و پینه‌های پا باشید و آنها را با دقت درمان نمایید.
9. پا‌ها را از گرما و سرمای شدیدمحافظت نمایید.
10. سیگار را ترک کنید.

سخن پایانی

رعایت رژیم غذایی مناسب و مراقبت از زخم‌های پا، مؤثرترین راه برای کمک به درمان زخم پای دیابتی است. پس از آنکه زخم بهبود پیداکرد، با استفاده از مراقبت‌های پیشگیرانه از بازگشت مجدد زخم جلوگیری کنید.